Sampson

dr. G.C.M. van Dijck

Soms wordt een familie genoemd naar de naam van een huis waarin die familie woont; soms is het de omgekeerde volgorde en benoemt een familie het huis naar de bewoners. In deze familie Sampson is het niet duidelijk hoe de oorsprong van de naam geïnterpreteerd moet worden.

Pas in 1498 is sprake van een herberg aan de Vismarkt, genaamd den Sampsoen.¹ De familie Sampson woonde beslist niet in die herberg. Joris Sampson woonde zelf in het begin van de zestiende eeuw² in een huis dat Sampson heette, maar in 1543 schijnt Engel, de weduwe van Joris Sampson, een huis aan de Markt, genaamd de Dom, naar haar huis de Sampson genoemd te hebben.³ Vermoedelijk vergiste Van Sasse van Ysselt zich en heette het huis al voor 1500 de Sampson.

I. LODEWIJCK SAMPSON, overleden voor 1390, was een zoon van Franco Munter, die nog andere kinderen had: Arnoldus de Rode; Jutta, getrouwd met Willem van Ghyessen; Volcwigis, getrouwd met Rudolphus van der Molen. Dit gezin komt voor in een akte uit 1381, waar sprake is van een huis van de familie in de Kolperstraat.⁴ De eventuele nakomelingen van Arnoldus de Rode zijn niet nagegaan. Dat de familienaam Munter opgevat moet worden als „muntmeester”, lijkt waarschijnlijk.

Lodewijck trouwde Heylwich Aelbert Keeskopers⁵ en zij hadden drie zonen en een dochter:⁶

Jan Lodewijcx Sampson, volgt onder II op pagina 33.

Aelbert Lodewijcx Sampson⁷ werd priester, norbertijn te Averbode. In 1410 werd hij benoemd tot pastoor van Hechtel, maar de deken van het concilie van Beringen weigerde hem te installeren wegens meningsverschillen over het benoemingsrecht in genoemde parochie. In 1414 besliste het hof te Rome ten gunste van heer Aelbert.⁸

Wij weten dat hij twee buitenechtelijke kinderen had:⁹

A.	Jan heer Aelberts Sampson¹⁰ trouwde met Christijn Jans van Heeze¹¹, dochter van Jan Aerts van Heeze bij Lysbeth N. Uit hun huwelijk werden geen kinderen aange-

1.	GAH, R 1266, f 275, 14 januari 1498.
2.	GAH, Oud archief B 16.
3.	A.F.O. van Sasse van Ysselt, De voorname, huizen en gebouwen van 's-Hertogenbosch, alsmede hunne eigenaars en bewoners in vroegere eeuwen. Aanteekeningen uit de Bossche schepenprotocollen, lopende van 1500-1810 (3 dln.; 's-Hertogenbosch, [1911-1914]) III, 533.
4.	GAH, R 1176, f 181.
5.	GAK, R 1179, f 83.
6.	GAH, R 1185, f 23v, 1406-1407. R 1187, f 56v, 1410-1411.
7.	GAH, R 1187, f 56v, 1410-1411.
8.	G. Slechten. Necrologium monasterii S. Marine Sanctique Joannis Baptistae in Averbode Ordinis Praemonstratensis (Scherpenheuvel-Zichem, z.j.) 189. - Mededeling van Leo Adriaenssen.
9.	GAH, R 1217, f 450, 1446-1447. R 1219, f 345v, 1448-1449. R 1224, f 17, 1453-1454. R 1224, f 330v, 1453-1454. R 1225, f 367, 1454-1455. R 1229, f 288v, 1458-1459.
10.	GAH, R 1217, f 243, 1446-1447. R 1218, f 8v, 1447-1448.
11.	GAH, R 1224, f 166, 1453-1454.

	troffen.
B.	Heylwich heer Aelberts Sampson. Zij bezat een lijfrente op de stad 's-Hertogenbosch.¹²

Franck Lodewijcx Sampson, van wie voor 1406 en na 1411 niets wordt vernomen. Vermoedelijk was hij evenals zijn broer Aelbert norbertijn in Averbode en dan identiek aan de veertiende-eeuwer Franco sacerdos dictus Samson, wiens jaargetijde wordt gevierd op 23 juli.¹³

Aleyt Lodewijcx Sampson. Zij was drie maal getrouwd: met Judocus Bruystens, met Heyman van Heek en met Hessel van Eel.

Behalve zijn drie wettige kinderen had Jan ook nog een natuurlijke zoon:

5.	Lodewijck Sampson. Hij trad in bij de broeders van het Gemene Leven in het Gregoriushuis.¹⁴

De vrouw van Lodewijck, Heylwich Keeskopers, had als moeder een zekere Beatrix en als broer en zus de heer Gerard Keeskopers (priester en kanunnik in de Sint-Jan) en Elisabeth (getrouwd met Jacob van Goederheyl, lakenverver).¹⁵

II. JAN LODEWIJCX SAMPSON, overleden voor 1436, was getrouwd met Kathelijn Marcelis van Vessem.

Zij hadden als kinderen:¹⁶

1.	Marcelis Jan Lodewijcx Sampson was kloosterling te Maria ten Haghe te Woensel bij Eindhoven. Het klooster verkocht onroerend goed uit de Sampsonfamilie in 1449.¹⁷ Hij wordt gezien in Bossche schepenakten van 28 juni 1442 en 31 augustus 1447.¹⁸
2.	Lodewijk Jans Sampson verkocht op 5 juli 1442 een kamer te 's-Hertogenbosch.¹⁹ Hij leefde nog in 1470²⁰ en is vermoedelijk ongehuwd overleden.
3.	Jan Jans Sampson, volgt onder III op pagina 34.

Het gezin Van Vessem bestond uit Marcelius, getrouwd met Elizabetha N., die als kinderen hadden Weyndelmoet (getrouwd met Simon die Hoesch), Aleyt, getrouwd met Wouter Vuchts, en Katharina, getrouwd met Jan Sampson.²¹

Jan bouwde zijn vermogen op door grote leningen te verstrekken van bedragen tot 1000 goudguldens.²² Ook was hij onder meer eigenaar van de tienden te Nistelrode en Haren in 1425-1428.²³ De erfdeling van zijn goederen vond plaats in 1441 en betrof renten, pachten en dergelijke in Boxtel, Udenhout, Diessen, Moergestel, 's-Hertogenbosch, Sint-Michielsgestel, Rosmalen, Beers en Nuland.²⁴ Veel goederen waren afkomstig van Susanna, genaamd Zan, weduwe van Arnold Goby of Govy, die op de een of andere wijze verwant aan de Sampsons zal zijn geweest. Zij was de tante van Aleyt Marceliss van Vessem, getrouwd met Wouter Vuchts.²⁵

12.	GAH, R 1242, f 193, 1472-1473.
13.	Slechten, Necrologium, 211. - Mededeling van Leo Adriaenssen.
14.	GAH, R 1218, f 385, 1447-1448. R 1232, f 443v, 1461-1463. In R 1252, f 324, is sprake van een legaat aan hem door Dirk van Spull.
15.	GAH, R 1187, f 128, 1410-1411. R 1192, f 187, 1420-1422.
16.	GAH, R 1210, f 69, 1439-1440.
17.	GAH, R 1219, f 48v.
18.	GAH, R 1212, f 64. R 1217, f 356.
19.	GAH, R 1212, f 64.
20.	GAH, R 1240, f 385v.
21.	GAH, R 1206, f 31, 4 januari 1436.
22.	Bijvoorbeeld GAH, R 1192, f 315v, 20 mei 1421. R 1196, f 192v, 1425-1426.
23.	GAH, R 1197, f 67v.
24.	GAH, R 1212, f 63v.
25.	GAH, R 1232, f 168, 1461-1463.

III. JAN JANS SAMPSON, is in eerste echt getrouwd met Luytgaert, dochter van Henrick Jan Gielis en van jonkvrouw Johanna Aerts van Houweningen, en hertrouwde voor 1455 met Mechtelt, dochter van Reynier Henricxs van Vucht.²⁶ Op 26 november 1477 vond een verkoping plaats door Jans gewezen schoonmoeder Johanna van Houweningen met haar beide zoons Jan en Henrick.²⁷

Uit het eerste huwelijk werden geboren:

1.	Henrick Jans Sampson was getrouwd met Jacoba N. en verhuisde naar Gorinchem, waar hij overleed voor 1480. Het echtpaar had geen kinderen. In 1480 deed zijn broer meester Jan afstand van rechten in een huis te Gorinchem ten bate van zijn schoonzus Jacoba. Hoe de broers aan dat huis kwamen, is onbekend, wellicht via hun moeders familie.²⁸
2.	Mr. Jan Sampson, volgt onder IV op pagina 34.

Uit het tweede huwelijk stammen:

3.	Hillegont Jans Sampson werd moniale in het augustinessenklooster van Zoeterbeek te Nuenen en genoot een lijfrente op de stad 's-Hertogenbosch tot aan haar dood in 1527-1528.²⁹ Het is opvallend dat zij in een klooster trad dat meestal dochters uit de middenklasse opnam; de beter gesitueerden traden in bij de clarissen of het Sint-Geertruiklooster te 's-Hertogenbosch of in het augustinessenklooster van Hooidonk bij Helmond.
4.	Aleydt Jans Sampson³⁰ trouwde met Jan Wichmoet van Vosholen.
5.	Susanna Jans Sampson en haar zus Aleydt verkochten op 14 april 1481 een kamer aan de Markt³¹, waarbij haar broer mr. Jan afzag van vernadering.
6.	Gheerberch Jans Sampson, getrouwd met Willem Bloem.

Een belangrijk bezit, te weten de tienden en het patronaatsrecht van Nistelrode, werd door Jan Sampson verkocht op 31 december 1425.³² Deze welvarende koopman bouwde zijn bezit gestaag uit door renten en leningen te verstrekken.

Op 18 februari 1444 verkocht Jan aan zijn broer Lodewijck een derde deel in een huis in de Schrijnwerkersstraat.³³ De drie broers samen treden op in akten van 10 april 1444.³⁴ Op 12 mei 1446 kocht Jan een stenen huis aan de Vismarkt³⁵, dat hij verhuurde, waarbij het de naam de Rynck bleek te dragen.³⁶ Kort daarna, op 15 november 1469, verkocht hij het huis weer door.³⁷ Jan bezat een stenen huis in de Orthenstraat, destijds gekocht van mr. Marten van Rode.³⁸

Wij moeten in deze Jan Sampson degene zien die het bezit van de familie en de rijkdom gestadig heeft uitgebreid door het kopen van pachten, cijnzen, renten en onroerend goed. Omdat de familie erg klein bleef en enkele leden in het klooster traden, bleef die welvaart drie generatie behouden.

26.	GAH, R 1224, f 304, 9 augustus 1454.
27.	GAH, R 1247, f 107v.
28.	GAH, R 1250, f 363v, 6 augustus 1481.
29.	GAH, Oud archief B 34, sub lijfrenten. C 145.
30.	GAH, R 1264, f 242v, 6 juli 1495.
31.	GAH, R 1250, f 289v.
32.	GAH, R 1197, f 184.
33.	GAH, R 1214, f 54v.
34.	GAH, R 1214, f 67v, 95v, 125v.
35.	GAH, R 1216, f 78v.
36.	GAH, R 1234, f 185.
37.	GAH, R 1239, f 370v.
38.	GAH, R 1234, f 15v, 5 december 1464.

IV. MR. JAN SAMPSON³⁹, apotheker van beroep, was getrouwd met Hillegont Jacobs Loyer, overleden voor 8 juni 1502, dochter van Jacob Loyer en van Engel Henricss Keelbreker. In een eerder of later huwelijk was hij getrouwd met Eefsa, dochter van Wïllem van Mughoevel en van Katherijn.⁴⁰ Zijn kinderen waren:⁴¹

1.	Jan Jans Sampson⁴² vertrok naar Lübeck, waar hij poorter werd.⁴³
2.	Jacob mr. Jans Sampson.
3.	Nyclaes mr. Jans Sampson en zijn broer Jacob (beiden vermeld in 1503⁴⁴) bleven kinderloos en stierven waarschijnlijk op jongere leeftijd.
4.	Joris Jans Sampson, volgt onder V op pagina 35.

Op 10 november 1469 trad mr. Jan op als erfgenaam van zijn tante Kathelijn, dochter van Wouter Vuchts.⁴⁵ Op 10 december 1474 kocht hij het huis den Horen aan de Markt⁴⁶, dat hij op 16 maart 1479 al weer doorverkocht.⁴⁷ Ook in 1477 is hij partij in een transactie voor schepenen van 's-Hertogenbosch.⁴⁸ Jan was clericus en gezworene van de Illustre Lieve-Vrouwebroederschap sinds 1476-1477 en overleed volgens het obituarium van deze vereniging in december 1508.⁴⁹ Zijn wapen is afgebeeld in het wapenboek van de broederschap: Samson met een leeuw.⁵⁰

Foliozijde 74 uit het wapenboek van de Illustre Lieve-Vrouwebroederschap te 's-Hertogenbosch. Linksonder het wapen van mr. Jan Sampson.

V. JORIS SAMPSON⁵¹, geboren na 1475⁵², trouwde met Engele Colenen stierf in 1532. Op jeugdige leeftijd moest hij in 1500 een ruzie beslechten met zijn tante Gheerberch in zake een erfenis van

39.	GAH, R 1245, f 67, 1475-1476. R 1246, f 127v, 1476-1477. R 1248, f 49, 1478-1479. R 1271, f 22, 4 januari 1503; f 390, 8 juni 1503. R 1272, f 474, 27 januari 1504.
40.	GAH, R 1254, ff 49v, 344v, 1484-1485.
41.	Er werd geen enkele akte gevonden waarin het gehele gezin van mr. Jan wordt benoemd.
42.	GAH, R 1254, ff 154, 181, 344v, 1484-1485.
43.	In 1534 werd Jan Sampson uit 's-Hertogenbosch, lakenbereider, poorter van Antwerpen (SAA, Vierschaar 142, 16 januari 1534) - Mededeling van Leo Adriaenssen.
44.	GAH, R 1271, f 390, 8 juni 1503.
45.	GAH, R 1239, f 370.
46.	GAH, R 1244, f 274.
47.	GAH, R 1248, f 295, 163 1479.
48.	GAH, R 1247, f 381v.
49.	Archief Illustre Lieve-Vrouwebroederschap 's-Hertogenbosch 49, anno 1508.
50.	Archief Illustre Lieve-Vrouwebroederschap 's-Hertogenbosch 57, f 74.
51.	GAH, Oud archief B 16 (hij deed in 1507 mee aan de stadsloterij). R 1276, f 201, 16 augustus 1507. R 1281, f 294, 2 januari 1512.
52.	L.F.W. Adriaenssen, 'De erfgenamen van heer Ghijsel Back', § 18. 'Samson, Van Eynthouts', XLII (1993) 73, noemt als Joris' geboortejaar 1483 en geeft hem als ouders Jan bastaard Aelbrechts Sampson en Cristijn Jan Aerts van Hezewyck (vgl. hierboven onder I-2-A).

zijn grootvader⁵³; daarbij beloofde hij een rente op de stad niet te vervreemden voor hij de leeftijd van 25 jaar zou hebben bereikt.

Engele Colen, geboren omstreeks 1483, was een dochter van de lakenkoper Peter Colen (zoon van Coel die Dorre) en van Engel Geryts van Merlaer.⁵⁴ Zij bewoonden aan de Markt het huis den Sampson.

Hun kinderen waren:⁵⁵

1.	Engel Joris Sampson, geboren in 1506 en overleden rond 1571, trouwde met Adriaen van Eynthouts, schepen van 's-Hertogenbosch.
2.	Anna Joris Sampson, geboren in 1517, trouwde met Willem van Boshuysen.
3.	Christijn Joris Sampson werd non in het Sint- Geertruidenklooster te 's-Hertogenboschen stierf voor 1555.
4.	Jan, geboren in 1515 of 1519. Wellicht betreft het hier tweemaal een jongetje Jan, doch beiden zijn als peuter gestorven. Op het drieluik van de familie van de hand van Jacob Cornelisz van Oostzanen staan de ouders van en alle kinderen afgebeeld. Vermoedelijk is zoontje Jan later op het drieluik er bij geschilderd, omstreeks 1520. Het indrukwekkende drieluik dateert van 1518. De samenstellers van de catalogus In Buscoducis⁵⁶ hebben niet beseft dat het tweede zoontje Jan geboren is kort na de totstandkoming van het drieluik in 1518!

Drieluik door Jacob Cornelisz van Oostsanen te Aarle.

Joris Sampson werd, als clericus, gezworen lid van de Illustre Lieve-Vrouwebroederschap in 1505-1506 en overleed op 16 mei 1532 's avonds om half acht aan de pest.⁵⁷ Zijn medebroeders vierden het requiem op 29 juni 1532.⁵⁸ Hij was ook een groot wel-

53.	GAH, R 1268, f 342v.
54.	L.F.W. Adriaenssen, 'De erfgenamen van heer Ghijsel Back', § 17. 'Colen', XLI (1992) 233, 234. § 18. 'Samson, Van Eynthouts', XLII (1993) 73-83.
55.	De in leven blijvende kinderen werden voorzien van lijfrenten op de stad: GAH, Collectie Aanwinsten 7851, ff 191v, 218, 237.
56.	A.M. Koldeweij (red.). In Buscoducis, 1450-1629. Kunst uit de Bourgondische tijd te 's-Hertogenbosch. De cultuur van late middeleeuwen en Renaissance (2 dln.; 's-Hertogenbosch, 1990) I, 202.
57.	C.R. Hermans, Verzameling van kronyken, charters en oorkonden, betreffende de stad en meijerij van 's Hertogenbosch (3 stukken; 's-Hertogenbosch, 1846-1848) I, 105.
58.	Archief Lieve- Vrouwebroederschap 's-Hertogenbosch, rekeningen 1505-1506, 1531-1532.

doener van 'zijn' broederschap, want voor een nieuw orgel legateerde hij liefst 100 gulden.⁵⁹ Reeds in 1526 had hij al samen met enkele verwanten en huisgenoten een gouden kazuivel aan de broederschap cadeau gedaan.⁶⁰

Zijn wapen, Samson met een wilde leeuw, is afgebeeld in het wapenboek van de broederschap.⁶¹ daarbij staat vermeld dat hij rentmeester was van het Groot Ziekengasthuis. Zijn eigenlijke beroep zal handelaar in graan zijn geweest, aangezien zijn weduwe op 22 oktober 1534 zich afmeldde uit het ambacht van korenkopers en kramers.⁶²

Engel Colen bezat twee stallen in de vleeshal⁶³ en het huis het Gulden Vlies aan de huidige Schapenmarkt. Het laatste werd op 25 juni 1527 verkocht aan mr. Jan Lombaerts.⁶⁴

59.	G.C.M. van Dijck, De Bossche optimaten. Geschiedenis van de Illustre Lieve Vrouwebroederschap te 's-Hertogenbosch, 1318-1973 (Tilburg, 1976) 272.
60.	Van Dijck, De Bossche optimaten, 251.
61.	Archief Lieve Vrouwebroederschap 's-Hertogenbosch 57, f 82v.
62.	GAH, R 1322, f 268.
63.	Van Sasse van Ysselt, De voorname huizen, III, 533.
64.	Van Sasse van Ysselt, De voorname huizen, III, 229.

Afkortingen

GAH	Gemeentearchief 's-Hertogenbosch
SAA	Stadsarchief Antwerpen

De Brabantse Leeuw 50 (2001) 32-37

Bossche Encyclopedie |